O WBN

Wirtualna Biblioteka Nauki (WBN) to program zakupu i udostępniania światowych zasobów wiedzy w postaci elektronicznych czasopism, książek i baz danych dla polskich instytucji akademickich i naukowych. Program jest dofinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Ministerstwo Edukacji i Nauki w latach 2022-2023, patrz poniższa informacja o finansowaniu z budżetu państwa) i realizowany w większości przez ICM. W ramach WBN kupowany jest dostęp do zasobów na serwerach wydawców w ramach corocznie odnawianych licencji, ale duża część zasobów jest na bieżąco archiwizowana na serwerze Infona w ICM, który zapewnia możliwość bezterminowego korzystania z archiwów w przypadku czasowej lub trwałej utraty dostępu do serwerów wydawców, w szczególności w przypadku niekontynuowania licencji.

Początki WBN sięgają lat 1996-7, kiedy przy finansowym wsparciu Komitetu Badań Naukowych w ICM zostały uruchomione krajowe serwery chemicznych baz danych Beilstein i Gmelin, bazy abstraktowej Medline oraz – jednej z pierwszych na świecie – bazy pełnotekstowej Ovid Biomedical Collections zawierającej wtedy kilkadziesiąt wiodących czasopism biomedycznych oraz czasopisma Science i Nature. Zasoby te zostały udostępnione początkowo dla kilkunastu największych uczelni oraz kilku instytutów naukowych na zasadzie tzw. licencji konsorcyjnych, których koszty są częściowo pokrywane przez instytucje uczestniczące. Zakres zasobów oraz liczba odbiorców WBN zwiększały się stopniowo do ponad 3 tysięcy czasopism oraz ponad 100 uczelni i instytutów naukowych w kraju w roku 2009. W roku 2010 MNiSW wprowadziło pełne finansowanie wybranych zasobów na zasadzie tzw. licencji krajowych, z których mogą korzystać bezpłatnie wszystkie państwowe i prywatne szkoły wyższe oraz wszystkie niekomercyjne jednostki naukowe, w tym jednostki PAN i badawczo-rozwojowe.

Obecnie WBN umożliwia dostęp do pełnych kolekcji czasopism kilkunastu najważniejszych światowych wydawnictw naukowych, zawierających łącznie ponad 8 tysięcy tytułów bieżących, z czego ok. 5 tysięcy dostępne jest w ramach licencji krajowych Elsevier, Springer i Wiley z prawem krajowej archiwizacji. W ramach licencji krajowych zakupiono także ok. 30 tysięcy e-książek oraz ponad 10 tysięcy tomów serii książkowych, a dalsze 86 tysięcy e-książek Springera jest obecnie dostępnych testowo. Na zasadzie licencji krajowych dostępne są także czasopisma Science i Nature, platforma Ebsco agregująca czasopisma różnych wydawców oraz bazy abstraktowo-bibliometryczne Web of Science i Scopus wraz z dodatkowymi narzędziami analitycznymi InCites i SciVal. Obok licencji krajowych w ramach WBN dofinansowywane są licencje konsorcyjne na dostęp do miedzynarodowych kolekcji czasopism ACS, AIP, APS, CUP, Emerald, IEEE, IOP, LWW, NPG, OUP i T&F; chemicznych baz danych Reaxys i CAS SciFinder; ekonomicznych baz danych EMIS, Passport i OECD oraz platform JSTOR, Knovel i Proquest agregujących czasopisma lub książki naukowe pochodzącące od różnych wydawców.

W ramach WBN od 2010 r. finansowany jest także krajowy program publikowania otwartego Springer Open Choice dla polskich autorów oraz od 2014 r. udział Polski w międzynarodowym programie publikowania otwartego Scoap3. Pod koniec 2018 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyrażając w liście do Uniwersytetu Warszawskiego zamiar finansowania licencji krajowych na rok 2019 zaznaczył jednocześnie, że warunki realizacji tego zadania powinny „odnosić się do zmian zachodzących w związku z wprowadzeniem Planu S oraz opierać się na międzynarodowych rozwiązaniach i kierunkach”. Wspomniane zmiany i rozwiązania zostały już uwzględnione w licencji na czasopisma Springer 2019-2021 (model Compact) oraz częściowo w licencji Elsevier 2019-2021 oraz licencjach ACS, IOP, IEEE, CUP, OUP, Emerald i LWW od 2020 r.

Szczegółowe informacje o WBN znajdują się na stronach licencje, zasady zakupu licencji, zasady korzystania z licencji, zgłoszenia do WBN oraz Publikowanie otwarte. Wejścia do serwerów zasobów znajdują się na stronie Zasoby. Dostępna jest także krótka prezentacja o WBN (2018) oraz artykuł o WBN w Forum Akademickim nr 7-8/2021 “Ile płacimy za dostęp?” (2021).

Informacja o finansowaniu Wirtualnej Biblioteki Nauki z budżetu państwa

  • Rok 2024: dotacja celowa przyznana przez Ministra Nauki na podstawie umowy nr 1/WBN/2024 na “zapewnienie podmiotom, tworzącym system szkolnictwa wyższego i nauki oraz działającym na jego rzecz zgodnie z art. 7 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, dostępu do zagranicznych baz czasopism naukowych i baz bibliometrycznych o największym zasięgu międzynarodowym oraz programów publikowania otwartego w 2024 roku” w kwocie 236 840 206,00 zł; całkowity koszt zadania w 2024 r. będzie znany po realizacji wszystkich płatności dewizowych za licencje w 2024 r. i jest pokrywany z dotacji oraz składek instytucji akademickich uczestniczących w licencjach konsorcyjnych; szczegółowy zakres dotacji opisany jest w komunikacie WBN z 19.03.2024 r.

  • Rok 2023: dotacja celowa przyznana przez Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy nr 1/WBN/2023 wraz z aneksem nr 1 na “zapewnienie podmiotom, tworzącym system szkolnictwa wyższego i nauki oraz działającym na jego rzecz zgodnie z art. 7 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, dostępu do zagranicznych baz czasopism naukowych i baz bibliometrycznych o największym zasięgu międzynarodowym w 2022 roku” w kwocie 232 391 522,00 zł; całkowity koszt zadania w 2023 r. wyniósł ok. 231 mln zł (dane z 31.12.2023 r. po realizacji wszystkich płatności za 2023 r.) i został pokryty z dotacji oraz ze składek instytucji akademickich uczestniczących w licencjach konsorcyjnych; szczegółowy zakres dotacji opisany jest w komunikatach WBN z 19.01.2023 oraz 08.02.2023 r.

  • Rok 2022: dotacja celowa przyznana przez Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy nr 4/WBN/2022 na “zapewnienie podmiotom, tworzącym system szkolnictwa wyższego i nauki oraz działającym na jego rzecz zgodnie z art. 7 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, dostępu do zagranicznych baz czasopism naukowych i baz bibliometrycznych o największym zasięgu międzynarodowym w 2022 roku” w kwocie 236 224 304,57 zł; całkowity koszt zadania w 2022 r. wyniósł ok. 271 mln zł (dane z 21.12.2022 r. po realizacji wszystkich płatności za 2022 r.) i został pokryty z dotacji oraz składek instytucji akademickich uczestniczących w licencjach konsorcyjnych; szczegółowy zakres dotacji opisany jest w komunikatach WBN z 30.06.2022, 28.09.2022 oraz 14.12.2022 r.

Ostatnia aktualizacja: 25.04.2024